Παρασκευή 19 Απριλίου 2024

Στενά του Ορμούζ: Κομβικής σημασίας για την παγκόσμια οικονομία

 
Σπάνια βρίσκονται τα Στενά του Ορμούζ -στενός υδάτινος δρόμος στο στόμιο του Περσικού Κόλπου- μακριά από το κέντρο των παγκόσμιων εντάσεων. Μια σημαντική ναυτιλιακή οδός που διακινεί σχεδόν το 30% του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου, παρακολουθείται τώρα ξανά εν μέσω του ευρύτερου εκρηκτικού κλίματος.

Η κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ προκάλεσε νέες ανησυχίες. Το Ιράν έχει επανειλημμένα στοχοποιήσει εμπορικά πλοία που διέρχονται από το σημείο κατά τη διάρκεια των ετών και έχει απειλήσει να εμποδίσει τη διέλευση στο παρελθόν. Στις 13 Απριλίου, πριν εξαπολύσει μια μαζική επίθεση με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Ισραήλ, το Ιράν δήλωσε ότι είχε καταλάβει ένα πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που συνδέεται με το Ισραήλ κοντά στο στενό.

Πού βρίσκονται τα Στενά του Ορμούζ

Σε σχήμα ανεστραμμένου V, η υδάτινη οδός συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό, με το Ιράν στα βόρεια και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν στα νότια. Έχει μήκος σχεδόν 161 χιλιόμετρα και πλάτος 21 μίλια στο στενότερο σημείο του, ενώ οι δίοδοι ναυσιπλοΐας προς κάθε κατεύθυνση έχουν πλάτος μόλις δύο μίλια.

Το μικρό βάθος της καθιστά τα πλοία ευάλωτα σε νάρκες και η γειτνίαση με την ξηρά -ιδίως με το Ιράν- αφήνει τα πλοία ανοιχτά σε επιθέσεις από πυραύλους στην ξηρά ή σε αναχαίτιση από περιπολικά σκάφη και ελικόπτερα.

Ο πολύτιμος ρόλος τους

Είναι απαραίτητη για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου. Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, τα δεξαμενόπλοια μετέφεραν σχεδόν 15,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα αργού από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν μέσω των Στενών το πρώτο τρίμηνο του 2024. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας για το υγροποιημένο φυσικό αέριο, με περισσότερο από το ένα πέμπτο της παγκόσμιας προσφοράς – κυρίως από το Κατάρ – να περνάει από εκεί κατά την ίδια περίοδο.

Το νέο πρόβλημα

Στις 13 Απριλίου, λίγες ώρες πριν εξαπολύσει επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους κατά του Ισραήλ, το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν κατέλαβε ένα πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που συνδεόταν με το Ισραήλ κοντά στα Στενά του Ορμούζ μεταξύ του Περσικού Κόλπου και του Κόλπου του Ομάν.

Ειδικές δυνάμεις επιβιβάστηκαν στο MSC Aries από ελικόπτερο και το κατηύθυναν προς τα ιρανικά χωρικά ύδατα, όπου ήταν αγκυροβολημένο μεταξύ των ιρανικών νησιών Qeshm και Hormuz στον Περσικό Κόλπο, σύμφωνα με το TankerTrackers.com. 

Γιατί το Ιράν να διαταράξει τη ναυτιλία;

Το Ιράν χρησιμοποιεί την παρενόχληση πλοίων στον Κόλπο εδώ και δεκαετίες για να καταγράψει τη δυσαρέσκειά του για τις κυρώσεις εναντίον του ή ως μοχλό πίεσης σε διαμάχες.

Η Τεχεράνη ισχυρίστηκε ότι το τελευταίο πλοίο κατελήφθη για παραβίαση των ναυτιλιακών κανονισμών, ωστόσο οι αναλυτές επισήμαναν ως κίνητρο τη σύνδεσή του με την ισραηλινή ιδιοκτησία. Όταν κατέλαβε ένα δεξαμενόπλοιο με προορισμό τις ΗΠΑ τον Απρίλιο του 2023, ισχυρίστηκε ότι το πλοίο είχε χτυπήσει ένα άλλο πλοίο. Όμως η κίνηση αυτή φάνηκε να αποτελεί αντίποινα για την κατάσχεση στα ανοικτά των ακτών της Μαλαισίας ενός πλοίου φορτωμένου με ιρανικό αργό από τις αμερικανικές αρχές με την αιτιολογία της παραβίασης των κυρώσεων.

Τον Μάιο του 2022, το Ιράν κατέσχεσε δύο ελληνικά δεξαμενόπλοια και τα κράτησε για έξι μήνες, πιθανότατα ως απάντηση στην κατάσχεση από τις ελληνικές και αμερικανικές αρχές ιρανικού πετρελαίου σε διαφορετικό πλοίο. Το φορτίο απελευθερώθηκε τελικά και τα ελληνικά δεξαμενόπλοια απελευθερώθηκαν.

Έχει κλείσει ποτέ το Ιράν τα Στενά;

Μέχρι στιγμής όχι. Κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ιράκ και Ιράν το 1980-88, οι ιρακινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε τερματικό σταθμό εξαγωγής πετρελαίου στο νησί Kharg, βορειοδυτικά του στενού, εν μέρει για να προκαλέσουν ιρανικά αντίποινα που θα παρέσυραν τις ΗΠΑ στη σύγκρουση. Στη συνέχεια, σε αυτό που ονομάστηκε «πόλεμος των τάνκερ», οι δύο πλευρές επιτέθηκαν σε 451 πλοία μεταξύ τους.

Αυτό αύξησε σημαντικά το κόστος ασφάλισης των δεξαμενόπλοιων και συνέβαλε στην άνοδο των τιμών του πετρελαίου. Όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις στο Ιράν το 2011, αυτό απείλησε να κλείσει τα Στενά, αλλά τελικά υποχώρησε. Οι έμποροι πετρελαίου αμφιβάλλουν ότι η χώρα θα τα έκλεινε ποτέ εντελώς, διότι αυτό θα εμπόδιζε το Ιράν να εξάγει το δικό του πετρέλαιο.

Επιπλέον, όπως επισημαίνει το Bloomberg, το ναυτικό του Ιράν δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τον Πέμπτο Στόλο των ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις στην περιοχή. Ο αντιπλοίαρχος Alireza Tangsiri, επικεφαλής των ναυτικών δυνάμεων του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, δήλωσε λίγο πριν από την τελευταία κατάληψη πλοίου ότι το Ιράν έχει τη δυνατότητα να διακόψει την κυκλοφορία μέσω των Στενών του Ορμούζ, αλλά επιλέγει να μην το κάνει.

Προστασία

Κατά τη διάρκεια του πρώτου «πολέμου των τάνκερ», το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ κατέφυγε στη συνοδεία πλοίων μέσω του Κόλπου. Το 2019 απέστειλε ένα αεροπλανοφόρο και βομβαρδιστικά B-52 στην περιοχή. Την ίδια χρονιά, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν την επιχείρηση Sentinel ως απάντηση στη διακοπή της ναυσιπλοΐας από το Ιράν.

Δέκα άλλα έθνη – μεταξύ των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν – προσχώρησαν αργότερα στην επιχείρηση. Από τα τέλη του 2023, μεγάλο μέρος της εστίασης στην προστασία της ναυτιλίας έχει μετατοπιστεί από τα Στενά του Ορμούζ στη νότια Ερυθρά Θάλασσα και στο Στενό Bab el Mandeb, που τα συνδέει με τον Κόλπο του Άντεν και τον Ινδικό Ωκεανό. Οι επιθέσεις των μαχητών Χούθι στην Υεμένη κατά της ναυτιλίας που εισέρχεται ή εξέρχεται από την Ερυθρά Θάλασσα έχουν γίνει μεγαλύτερη ανησυχία από ό,τι τα Στενά του Ορμούζ.

Ποιος βασίζεται περισσότερο στα Στενά

Η Σαουδική Αραβία εξάγει το περισσότερο πετρέλαιο μέσω των Στενών του Ορμούζ, αν και μπορεί να εκτρέψει τις ροές χρησιμοποιώντας έναν αγωγό 746 μιλίων που διασχίζει το βασίλειο προς έναν τερματικό σταθμό στην Ερυθρά Θάλασσα.

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μπορούν να παρακάμψουν εν μέρει τα Στενά  στέλνοντας 1,5 εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως μέσω αγωγού από τα πετρελαιοπηγές τους στο λιμάνι της Φουτζάιρα στον Κόλπο του Ομάν.

Μέρος του ιρακινού πετρελαίου αποστέλλεται δια θαλάσσης από το τουρκικό λιμάνι Ceyhan, αλλά το 85% ταξιδεύει μέσω των Στενών, γεγονός που τα καθιστά σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από την ελεύθερη διέλευση. Το Κουβέιτ, το Κατάρ και το Μπαχρέιν δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μεταφέρουν το πετρέλαιό τους μέσω αυτού του υδάτινου δρόμου.

Το kafeneio-gr ενθαρρύνει τους αναγνώστες να εκφράζουν τις απόψεις τους μέσα από την ιστοσελίδα μας. Παρακαλούμε όμως τα κείμενα να μην είναι υβριστικά, να μην παραπέμπουν σε άλλους ιστότοπους, να γράφονται στην ελληνική ή την αγγλική γλώσσα (όχι greeklish), να είναι κατανοητά και τέλος να είναι κατά το δυνατόν σύντομα. Είναι αυτονόητο πως η ομάδα διαχείρισης φέρει ευθύνη μόνο για τα επώνυμα άρθρα των συντακτών και των συνεργατών της.

Σας ευχαριστούμε για την συμμετοχή σας.

AddToAny